Luis (Boy) Santine (1930) heeft een grote liefde voor de beeldende kunst, die hij deelt met zijn echtgenote Sonia. De modernistische villa waarin het echtpaar woont, is ruim en heeft een mooie lichtinval waardoor de kunstwerken goed tot hun recht komen. In iedere kamer van hun elegant ingerichte woning hangen schilderijen aan de wand of staan sculpturen opgesteld.
Het echtpaar Santine is hartelijk, zorgzaam en gastvrij. Luis is een slanke, charismatische man die vriendelijk en benaderbaar is, en altijd directeursfuncties heeft gehad. Inmiddels heeft hij een zeer respectabele leeftijd bereikt en doet hij het rustiger aan. Hij is geïnteresseerd in alles wat er gebeurt en zijn geheugen is scherp. Zijn liefde voor kunst blijkt uit de bijzondere collectie die hij heeft verzameld. De meeste kunstwerken zijn door Luis aangekocht en elk heeft zijn eigen verhaal. Genietend loopt hij langs de werken, wijst op de verschillende details en haalt herinneringen op aan de tijd dat hij ze kocht.
Destijds, toen Luis opgroeide, was de kunstsector niet zo levendig als nu. Toch is kunst voor hem en zijn vrouw vanzelfsprekend, want beiden zijn ermee opgegroeid.
Stadsgezichten en bloemstillevens
In zijn ouderlijk huis hing kunst aan de muur, vertelt Luis. Zijn ouders kochten verschillende schilderijen bij J.C. (Nechi) Pietersz (1898-1960), die aangetrouwde familie was. Toen Luis trouwde, nam hij er één mee naar zijn nieuwe woning: het werk ‘Stroomzigt’ uit 1946. Hij vond het namelijk heel mooi en het is nog steeds zijn lievelingswerk in zijn collectie. In de hal grenzend aan de woonkamer hangen twee prachtige bloemstillevens, eveneens van de hand van Nechi Pietersz. Deze komen uit het ouderlijk huis van Luis’ echtgenote Sonia.
Nechi Pietersz was onderwijzer bij de voormalige St. Jozef MULO in Pietermaai en in zijn vrije tijd actief als kunstschilder. Hij schilderde onder andere landschappen, stillevens en stadsgezichten. ‘Stroomzigt’ is uitgevoerd in olieverf op doek en toont de achterzijde van enkele grote stadswoningen in het Otrobanda van vroeger. In het midden staat het huis Stroomzigt, waar het schilderij naar is genoemd. De huizen kwamen aan de achterzijde uit op het water van Rif. Een poort in de tuinmuur gaf toegang tot dit gebied. De lagune is later gedempt en werd de Pater Euwensweg.
Het schilderij is een herinnering aan de romantiek van vervlogen tijden. Het is uitgevoerd in zachte pasteltinten en de kunstenaar heeft met veel zorg de spiegeling van de huizen in het water geschilderd. De volle mangrovestruiken aan de oever van het water verhogen de nostalgie van het werk.
Kunst uit Europa
Luis memoreert dat er vroeger maar enkele kunstschilders actief waren en de mogelijkheid om een kunstwerk te kopen dientengevolge beperkt was. Bijvoorbeeld, bij hun huwelijk krijgen Luis en zijn vrouw een schilderij cadeau van de Franse schilder Jean Droit (1884-1961). Het is een afbeelding van een stadsjuffer, in een opvallende maar gedateerde outfit, met haar blik koket opzij gericht. Toentertijd is het gekocht bij de winkel Europa in Punda, licht Luis toe. Europa was een chique zaak, waar je vroeger terecht kon voor huisraad zoals meubels, serviezen, schilderijen en dergelijke uit Europa. Het kunstaanbod was uiteraard commercieel en sterk afhankelijk van wat op dat moment en vogue was.
De passanten
Een andere mogelijkheid om een fraai schilderij te bemachtigen was via de zogenaamde passanten: kunstenaars die tijdelijk op het eiland verbleven en hun werk te koop aanboden. Luis herinnert zich bijvoorbeeld de Griek John Pandellis (1896-1965) en de Nederlandse kunstschilder LEND, die beiden tijdelijk hier woonden en werkten.
“LEND was een pseudoniem,” verklapt Luis. “Zijn echte naam was Maurice Citroën, hij was gymnastiekleraar en verbleef in het Hotel Americano in Otrobanda. In zijn vrije tijd gaf hij dansles én schilderde. ‘LEND’, waarmee hij zijn werk ondertekende is een samenvoeging van de eerste letters van het zinnetje ‘Leer eerst netjes dansen’.” Toen Luis een schilderij bij hem kocht, onthulde de kunstenaar de betekenis van zijn pseudoniem aan hem, op voorwaarde dat hij de informatie voor zich zou houden. Het Curaçaosch Museum bezit ook een werk van deze kunstschilder, waar verder weinig over bekend is.
Het schilderij van LEND in de collectie van Luis, is een landschap met in de achtergrond een berg. De voorgrond toont de landbouwgronden van een plantage waar twee boeren de akkers bewerken, onder een bewolkte hemel. Luis wijst op de kegelvormige strooien hoeden van de boeren. “Het zijn Chinese boeren die werkten op plantage van Groot Kwartier,” legt hij uit. “Zij droegen de nón lá hoed als bescherming tegen de zon en gebruikten nog een houten juk met een mand aan weerszijden.”
Het landhuis van de plantage ligt verscholen achter het groen, maar het dak is nog net zichtbaar. De signatuur van de kunstenaar staat rechts onderin vermeldt. De landbouwgrond is een ongebruikelijk thema in de lokale schilderkunst, waar het landschap als genre niet bijzonder populair is.
Het schilderij in de eetkamer
In de eetkamer hangt prominent een schilderij van een grote, lichtoranje stadsvilla. Het huis is gelegen aan het water en heeft een verdieping en verschillende balkons. Het is een weergave van het ouderlijk huis van Luis’ vrouw Sonia, gesitueerd aan de oostelijke oever van het Waaigat. Tegenwoordig is dit de Chumaceiro Bulevar en is er een yogastudio in gevestigd.
Het kunstwerk is hun dierbaar en is geschilderd door de in Kanton geboren Chak Ng (1902-1990). Chak was in Engeland opgeleid tot kok en arriveerde in 1927 op Curaçao, waar hij de rest van zijn leven doorbracht. Van 1942 tot en met 1976 had hij een goed lopend restaurant aan de Breedestraat in Punda, genaamd Chungking. Schilderen deed Chak in zijn vrije tijd, en hij vervaardigde voornamelijk stadsgezichten. Dit schilderij maakte hij op verzoek van de ouders van Sonia.
Aanleiding tot kunst kopen
Kunst en cultuur is altijd onderdeel geweest van het leven van Luis, maar de directe aanleiding om zelf kunst te kopen ligt in de periode dat hij directeur was van de verzekeringsmaatschappij Ennia (1967-1990). Begin jaren zeventig is hij in die functie verantwoordelijk voor de bouw van het nieuwe kantoor naar ontwerp van het voormalige Architectenbureau Broos van Werkhoven, in samenwerking met de Nederlandse architect Hein Salomonson (1910-1994).
Bij de opening ontvangt het bedrijf van het hoofdkantoor in Nederland een bijzonder wandkleed van Karel Appel (1921-2006) als cadeau. Dit geschenk zet Luis aan het denken, en hij besluit de nog lege kantoorwanden te vullen met kunstwerken van lokale kunstenaars. Bij de kunstenares Lucila Engels-Boskaljon (1920-1993) koopt Luis het eerste schilderij voor het nieuwe kantoorgebouw.
Voortreffelijk kunstaanbod
Daarna gaat Luis regelmatig naar kunstexposities en maakt kennis met de kunstenaars die zich vanaf de jaren ’70 aandienen en exposeren. Hij ontdekt dat het aanbod in de kunstsector voortreffelijk is, en dat doet hem ertoe overgaan om voor zichzelf kunst te kopen.
Zijn stijlvolle woning vult zich met werk van onder anderen Roald Schotborgh (1933-2011), Luigi Pinedo (1926-2007), Nildo Marchena (1921-?), Anesi (1928-1995), Jo Anemaet (1911-2004), Sam Parabirsingh (1943-2003), Nel Simon (1938-2022), Norva Sling, Ocalia (1916-1984) en J.M. Capricorne. Soms koopt hij meerdere werken van dezelfde kunstenaar en er is een lichte voorkeur voor stadsgezichten en landschappen. Het is duidelijk dat alle kunst met zorg is uitgezocht. Luis houdt van eenvoud, harmonische kleuren en een geordende beeldopbouw.
Fascinatie met kunst
De kunstwereld van de jaren ’70 en ’80 fascineerde Luis enorm, en hij bezocht kunstenaars ook buiten tentoonstellingen om. Het schilderij van Ocalia dat hij bezit, kocht hij nadat hij een middag bij de naïeve kunstenaar op bezoek was geweest. “Ik heb een tijdje met hem zitten praten en realiseerde mij dat hij in hart en nieren een kunstenaar was”, verklaart Luis oprecht.
Een andere keer ging hij op een zaterdag spontaan naar de beeldentuin van het toenmalige kunstenaars echtpaar Norva Sling en Nel Simon, en bracht er de ochtend door. Hij wandelde door de beeldentuin, genoot van de beelden en voerde lange gesprekken met beide kunstenaars over hun werk. Het is niet verwonderlijk dat enkele van de prachtige keramische beelden van Nel en Norva hun weg vonden naar de collectie van Luis.
Leven met kunst
Terugkijkend, realiseert Luis zich dat kunst altijd een belangrijke plek in zijn leven heeft gehad. Tijdens zijn reizen naar het buitenland bezocht hij graag musea. Steden als New York en Washington hebben prachtige musea met bijzondere kunstcollecties. Als jonge vrijgezel woonde hij jarenlang voor zijn werk in Caracas. In de weekenden ging hij geregeld naar een van de vele musea in deze stad. Het was nooit zijn intentie om een eigen collectie aan te leggen; dat is eigenlijk vanzelf zo gekomen.
Luis kijkt geamuseerd om zich heen en merkt op dat wat er nu hangt niet eens de volledige collectie is. “Onze kinderen hebben bij het verlaten van het ouderlijk huis verschillende schilderijen meegenomen,” zegt hij met een glimlach. “De schilderijen van Nechi Pietersz willen ze ook graag hebben, maar die zijn ons dierbaar; daar moeten ze nog even op wachten,” knipoogt hij.
